vehbi koç ankara araştırmaları uygulama ve araştırma merkezi ne demek?

Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Ankara'ya ilişkin bilgi ve belgeleri derleyerek araştırmacılara sunmak üzere Ankara'nın Keçiören semtinde 1994 yılından faaliyete geçiş araştırma merkezi.

Nadir kitaplar, haritalar, fotoğraf ve kart koleksiyonlarını da içeren bir kütüphane ve arşive sahiptir. Ankara konulu çalışmalar yapan şehircilik, mimarlık, toplumsal tarih, kültür tarihi, eğitim tarihi, kent sosyolojisi, antropoloji, iktisat tarihi araştırmacıları için hizmet verir. 2014 yılında Koç Üniversitesi'ne bağlanarak akademik bir araştırma merkezi olmuştur.

2013 yılından bu yana altı ayda bir Ankara Araştırmaları Dergisi adlı hakemli dergiyi yayımlar. İş insanı Vehbi Koç'un, Ankara’daki hayatının büyük bir bölümünü geçirdiği müze-ev niteliğindeki bir bağ evinde bulunmaktadır.¹² İçinde faaliyet gösterdiği Ankara Bağ Evi, II. dereceden tescilli kültür yapısıdır ve 2007 yılından itibaren ziyarete açıktır.

Tarihçe

Yapının geçmişi

Araştırma merkezi, Ankara'nın Keçiören semtinde bulunan; 1900'lerin başında yaptırılmış bir bağ evlerinde hizmet verir³ Yapı, II. Derecede Korunması Gerekli Kültür Varlığı statüsündedir.⁴ 1900'lerin başında Ali Gediklioğlu tarafından yaptırılmış olan yapı “Gedikoğlu Bağı” olarak bilinir. ⁵ Mimarı bilinmemektdir. Şehit Hakan Turan Caddesi'nde bulunan bağ evi, Koç Ailesi 1923 yılında Fevzi Çakmak’tan satın almış; uzun yıllar boyunca yazlık konut olarak kullanmıştı. Vehbi Koç, Ankara’daki hayatının büyük bir bölümünü bu bağ evinde geçirdi ve çocukları orada doğdu.

Bağ evi yapıldığı tarihlerdeki yaşamı aksettirecek tarzda restore edilmesi için Semahat Arsel tarafından Vehbi Koç Vakfı’na bağışlandı.⁶ ⁷1992 -1993 yıllarında restore edidi ve Ankara üzerine akademik çalışmalar yapacak bir araştırma ve arşiv kuruluşuna ev sahipliği etmek üzere 1994 yılında Vehbi Koç Vakfı’na bağlandı.⁸

VEKAM'ın kuruluşu ve çalışmaları

Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi, 1994 yılında Ankara üzerine akademik çalışmalar yapmak, Ankara’ya dair her türlü bilgi ve belgeyi derleyerek ilgililerine sunmak amacıyla Vehbi Koç Vakfı bünyesinde bir sivil toplum kuruluşu olarak hizmete girdi. Ankara konulu çalışmalar yapan araştırmacıların yararlanması için VEKAM Kütüphanesi ve arşiv materyalleri hizmete sunuldu. Ankaralı yazar Ali Esat Bozyiğit’in Anadolu folkloruna ait çeşitli belgeleri ve kitapları içeren koleksiyonu Bozyiğit alesi tarafından bağışlanarak 43. Kütüphane Haftası münasebetiyle 29 Mart 2007’de araştırmacıların hizmetine sunuldu.⁹

Ankara'nın eğtim, sosyal, kültürel ve ticari hayatının ilişkin araştırmalarını akademik ve yarı akademik yayınlarda toplayan kuruluş; bu konularda çeşitli sanatsal, sosyal ve kültürel etkinlikler düzenledi.¹⁰ 2013 yılından itibaren itibaren altı ayda bir Ankara Araştırmaları Dergisi adlı hakemli dergiyi yayımlamaya başladı.

VEKAM, 2014 yılında Koç Üniversitesi’ne bağlanarak akademik bir araştırma merkezi oldu ve Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi adını aldı.¹¹

Merkez, Ankara ve çevresini araştıran bilimsel çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla 2015 yılından beri ödüller vermektedir ve 2016 yılında “VEKAM Araştırma Ödülleri Programı”nı başlatmıştır. ¹²¹³ Bu program kapsamında çalışmalarını VEKAM Kütüphanesi ve Arşivi’nde yer alan koleksiyonlar ve materyaller üzerinden yürüten araştırmacılardan seçilenler araştırma ödülü, Ankara Araştırmaları Dergisi'nde çalışması yayımlanan genç araştırmacılardan seçilenler özel yazı ödülü ile ödülendirilir.¹⁴

VEKAM, çalışmaları ile Ankara’nın mimarlık mirasının araştırılması ve belgelenmesine sağladığı çok yönlü katkı nedeniyle Mimarlar Odası tarafından 2018 yılında Ulusal Mimarlık Ödülleri Mimarlığa Katkı dalında Jüri Özel Ödülü'ne layık görülmüştür.¹⁵¹⁶

VEKAM, 2020 yılından itibaren Ankara Uluslararası Film Festivali'nde bir araştırmaya dayanarak kurgulanmış Ankara temalı filmleri özel ödül ile ödüllendirmektedir.¹⁷¹⁸

Kütüphane ve Arşiv

VEKAM’ın kütüphanesi ve arşivi Ankara'nın Keçiören semtindeki bağ evi yapısının zemin katındadır. Kütüphane ve arşiv koleksiyonları çerçevesinde bilgi ve belgeye ihtiyaç duyan, üniversitelerin lisans, lisansüstü araştırmacılarına ve dışarıdan bağımsız araştırmacılar tarafından kullanılabilmektedir.Randevu sistemi ile hizmet verir.

VEKAM Kütüphanesi

VEKAM Kütüphanesi, 2022 itibaiyle 15.000’e yaklaşan basılı kaynak içerir. Koleksiyonunda sözlükler, yıllıklar, almanaklar, ansiklopediler ve rehberlerden oluşan danışma kaynakları Ankara ile ilgili roman, anı ve biyografi gibi edebî yayınlar; Ankara’da görev yapmış yabancı diplomatların anıları, kent tarihi, kültürü, coğrafi yapısı, ekonomisi ve mimarisi ile ilgili yayınlar, seyyahların gezi kitapları; Ankara üzerine yapılmış tarihsel ve kültürel araştırmaları içeren bilimsel ve akademik yayınlar; yerel yönetimlerin, mesleki birlik ve odaların yayımladığı raporlar; yerel ve ulusal çeşitli gazete ve dergiler bulunmaktadır.

VEKAM Arşivi

VEKAM Arşivi, Vehbi Koç ve Ankara olmak üzere iki ana koleksiyona ayrılmıştır.¹⁹

Vehbi Koç Koleksiyonu, Vehbi Koç’un 1938 yılında Ankara’da kurduğu Koç Ticaret A.Ş. adlı firmanın faaliyetlerine başladığı ilk dönemlere ait bilgi ve belgeler ile birlikte Vehbi Koç’a ait fotoğrafların, mektupların, notların, belgesellerin ve şahsi eşyalarının içinde bulunduğu bir koleksiyondur. 1956-1996 yılları arasında Vehbi Koç’un sekreteri tarafından tutulan bu arşiv, Vehbi Koç ve Koç grubu iştirakleri tarafından gerçekleştirilen çalışmalar ile ilgili basında çıkan haberlerin yer aldığı gazete kupürleri yer almaktadır.

Ankara Koleksiyonu, 1900’ler öncesine ışık tutan Ankara gravürleri, 1900-1980 arası dönemde kentin mimari, sosyal ve kültürel gelişiminin izlenebileceği fotoğraf ve kartpostallar, kentin tescilli yapılarına ilişkin bilgiler ile fotoğrafların bulunduğu koleksiyonlar, ilkçağlardan itibaren Ankara ve çevresinin idari, siyasi ve coğrafi konumundaki dönüşümü izlenebilmesine olanak tanıya harita, pafta ve çizimler ile Osmanlıca belgeler, kentin Cumhuriyet öncesi döneminin; faturalar, yazışmalar, mektuplar, davetiye, ilan, afiş, belgesel film gibi çok çeşitli doküman türlerinden oluşan materyaller ve Cumhuriyet Dönemi’nin idari, siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik hayatına dair materyallerden oluşmaktadır.

Koleksiyon, VEKAM’ın 2003 yılında Cumhuriyetin kuruluşunun 80. yılında başlattığı “Akılçağı Projesi” kapsamında Eğitim Birliği’nin ilk yıllarını (1924-1940’lar) incelemek üzere derlenen eğitim belgelerini de kapsar. Türkiye'nin modernleşme sürecinde rol oynayan eğitim kurumlarından biri olan Musiki Muallim Mektebi’ne ait (Ankara Devlet Konservatuvarı) belgelerin arşive kazandırılmasıyla eğitim temalı materyal sayısı artmıştır.

Dijital koleksiyonlar

VEKAM arşivindeki materyallerin bir bölümü dijitalleştirilmiş olarak kullanıcılara sunulur.²⁰ 2022 yılı itibari ile çevrimiçi erişilebilen 15 dijital koleksiyonu mevcuttur.²¹


Ankara Fotoğraf, Kartpostal ve Gravür Koleksiyonu	Ankara Devlet Konservatuvarı (Musiki Muallim Mektebi)	Vehbi Koç Koleksiyonu
Ankara Harita ve Plan Arşivi	VEKAM LoCloud Koleksiyonu
Ankara Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri	Ankarada İz Bırakan Mimarlar Koleksiyonu	Juliopolis Nekropolü Koleksiyonu
Ankara Bağ Evi Koleksiyonu	VEKAM Dericizade Faruk Küçük Koleksiyonu	VEKAM Kurumsal Bellek Koleksiyonu
Ankara Belgeleri Koleksiyonu>	Vehbi Koç Gazete Kupürleri Koleksiyonu	VEKAM Ömür Bakırer Koleksiyonu

Ankara Bağ Evi

VEKAM'ın faaliyet gösterdiği geleneksel Türk ev planı tipindeki Ankara bağ evinin üst katı, Osmanlı döneminden Cumhuriyet’e geçiş döneminin bağ evi hayatını yansıtan tarzda döşenmiştir ve ziyarete açıktır. Hukuki olarak bir müze olmasa da bir müze -ev olarak işlev gören mekanda "bağ evinde yaşam” geleneğini yansıtan etnografik eserleri içeren bir koleksiyon sergilenir. ²² Koleksiyon, Semahat Arsel ve Nusret Arsel’in bakır koleksiyonundan parçalar, ipek para kesesi koleksiyonları, Osmanlı Çanakkale seramikleri, halı ve kilim koleksiyonlarından özel parçaları içerir.²³